Temel Yangın Bilgileri
Yangınları önleyebilmek, önlenemediğinde ise başarı ile söndürebilmek için yangının doğasının iyi anlaşılması gerekir.
Yangın kimyası, moleküler düzeyde, yakıtın nasıl yanmaya başladığı ve yanmaya devam ettiği ile ilgilenir.
Yangının fiziksel açıdan incelenmesi ise, termal özelliklerini, ısı transferi yollarını ve söndürme yöntemlerini kapsar.
Yangın kimyasal bir tepkimedir. Bu özelliği ile, yangının ve yanan maddenin kendisi yanında diğer yanma ürünleri de tehlike oluşturmaktadır.
Yangın Üçgeni ve Yangın Dörtyüzlüsü (Fire tetrahedron)
Uzun yıllar yangın olayı, yangını başlatmak ve sürdürmek için gerekli üç esasa, ısı,oksijen,yakıt, gönderme yapan yangın üçgeni modeli ile anlatılmıştı. Ancak son yıllarda, üç elemana bir yenisi ilave edilmiş ve (fire tetrahedron) yangın dörtyüzlüsü modeli popüler olmuştur. Buna göre yangın başlaması ve sürdürülmesi için gerekli dört ana unsur ısı,oksijen,yakıt ve zincirleme kimyasal tepkimedir.
Yangın Üçgeni
Yangın Dörtyüzlüsü
Fire tetrahedron
Birincil oksijen kaynağı, %21 oranında oksijen içerdiğinden, genellikle havadır. Ancak yükseltgenler (oksitleyici madde, oksitleyen, oksidan, oxidizer) de kimyasal tepkime sırasında yakıttan elektron kazanmaları ve yanma sonucu oksijen açığa çıkarmaları nedeni ile oksijen kaynağı olarak düşünülmelidir. Yaygın yükseltgenlerden bazıları Oksijen (O₂), Ozon (O₃), Hidrojen peroksit (H₂O₂) ve diğer inorganik peroksitler,Flor (F₂), klor (Cl₂) ve diğer halojenler, Nitrik asit (HNO₃) ve nitrat bileşikleri, Sülfürik asit (H₂SO₄), Peroksidisülfürik asit (H₂S₂O₈), Peroksimonosülfürik asit (H₂SO₅), hidroflorik asittir.
Havada En Çok Bulunan Gaz Hangisidir?
Havada %78 oranında bulunan havadaki en fazla gaz Azot’tur.
% 78 oranında Azot (N) gazı bulunur.
Her zaman bulunan ve oranı değişmeyen gazlar; % 78 oranında azot, % 21 oranında oksijen, %1 oranında asal gazlar (Hidrojen, Helyum, Argon, Kripton, Ksenon, Neon) dır.
Yakıtı ateşleme sıcaklığına (Ayrı bir ateşleme kaynağı olmaksızın,kendi kendisini besleyen yanmayı başlatmak için hava içerisindeki bir yakıtın ulaşması gereken en düşük sıcaklık.) değin ısıtan ateşleme kaynağı veya enerji kaynağı yangın dörtyüzlüsünde “ısı” olarak yer alır. Endüstriyel tesislerde ateşleme kaynaklarından bazıları, aşırı elektrik akımları, ısıtıcı cihazlar, açık alevler, kıvılcımlar, şimşek veya yıldırımlardır. Isı kaynaklarını tartışırken, ateşleme sıcaklığı tanımı iyi anlaşılmalıdır.
Ateşleme sıcaklığı (Tutuşma Sıcaklığı)
Ateşleme sıcaklığı (Tutuşma Sıcaklığı):
bir maddenin kendiliğinden yanmaya başladığı veya kendinden tutuşmalı yanmaya neden olan en düşük sıcaklıktır. Bazı yaygın yapı malzemelerinin tutuşma sıcaklıkları şu şekildedir:
Plywood (kontraplak) (390 ℃)
Alçıpan (565 ℃)
Halı (412 ℃)
Asfalt Çatı Kaplamaları (378 ℃)
Tutuşma sıcaklığının değişebileceği ve ortamdaki oksijen seviyesinden etkileneceği dikkate alınmalıdır. Oksijen seviyesi arttıkça tutuşma sıcaklığı düşecektir. Isının yoğunluğu, ısıtma süresi, malzemenin boyut ve geometrisi de tutuşma sıcaklığını etkileyen faktörlerdir. Boyut ve geometrinin etkisine klasik bir örnek ahşaptır. Ahşap talaşları, ahşap bloklara göre çok daha düşük tutuşma sıcaklığına sahiptir.
Ateşleme kaynağının, ısı kaybının düşük olduğu yavaş oksidasyon olduğu durumlarda sıcaklık tutuşma sıcaklığının üzerine yükselebilir ve kendiliğinden tutuşma meydana gelebilir. Sanayi tesislerinde kendinden tutuşma riski için yaygın bir örnek 200 lt varillerde bulunan yağlı atık üstübü paçavra vs. dir.