Elektrik Panoları IP Koruma Sınıfları
İş Güvenliği anlamında, elektrik panolarının işlevi, enerjili kısımları temastan ve dış etkenlerden korumak olarak özetlenebilir. Bu beklentiler, mevzuatta üç ayrı yönetmelikte şu maddelerle belirtilmiştir:
İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin YönetmelikGenel Şartlar
MADDE 5 – (1) İşveren, çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için;
a) Ek-1’de belirtilen asgari sağlık ve güvenlik şartlarını yerine getirir.
EK-1
İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI
Elektrik tesisatı4 – Elektrik tesisatı, yangın veya patlama tehlikesi oluşturmayacak şekilde projelendirilip tesis edilir ve çalışanlar doğrudan veya dolaylı temas sonucu kaza riskine karşı korunur.
5 – Elektrik tesisatının projelendirilmesi, kurulması, malzemesinin ve koruyucu cihazlarının seçimi kullanılacak gerilime ve ortam şartlarına uygun olarak yapılır ve bakımı, onarımı, kontrolü ve işletilmesi sağlanır. Bu kapsamda yapılacak testlerde TS HD 60364-4-43 standardı göz önünde bulundurulur ve gerekli kayıtlar tutulur.
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğiİş ekipmanı ile ilgili kurallar
MADDE 6 – (1) İşyerlerinde kullanılan iş ekipmanları ile ilgili aşağıdaki hususlara uyulur:
a) 5 inci madde hükmü saklı kalmak kaydıyla, işveren; iş ekipmanının bu Yönetmeliğin EK-I’inde belirlenen asgari gereklere uygun olmasını sağlar.
b) İşveren, iş ekipmanının kullanımı süresince, yeterli bakımını yaptırarak bu maddenin (a) bendinde belirtilen hususlara uygun durumda olması için gerekli önlemleri alır.
EK – I
İŞ EKİPMANLARINDA BULUNACAK ASGARİ GEREKLER
2. İş ekipmanlarında bulunacak asgari genel gerekler
2.19. Bütün iş ekipmanları, çalışanların doğrudan veya dolaylı olarak elektrikle temas riskinden korunmasına uygun olur.
Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğiİşverenlerin yükümlülükleri
MADDE 5 – (1) İşveren, yapı işlerinde, Kanunun 4 üncü maddesinde belirtilen yükümlülüklerinin yanında özellikle aşağıdaki hususları sağlar;
(2) Yapı alanında uygun sağlık ve güvenlik şartlarının devamının sağlanması için, işveren ve alt işverenler;
a) Özellikle birinci fıkranın uygulanmasında Ek-4’te belirtilen asgari şartları dikkate alarak uygun tedbirleri alırlar.
EK – 4
YAPI ALANLARI İÇİN ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI
A) Yapı alanındaki çalışma yerleri için genel asgari şartlar
Enerji dağıtım tesisleri ve elektrikle çalışma
13– Enerji dağıtım tesisleri, yangın veya patlama riski oluşturmayacak şekilde tasarlanarak kurulur ve işletilir. Kişilerin, doğrudan veya dolaylı teması sonucu elektrik çarpması riskine karşı korunması sağlanır.
15– Elektrikli tesisatın bütün parçalarının, güç gereksinimleri için yeterli kapasite ve kalitede ve yapı işlerindeki çalışma koşullarına dayanıklı olması sağlanır.
17– Yapı alanında veya çalışanların erişebileceği yerlerde bulunan elektrik panoları, tevzi tabloları ile kontrol tertibatı ve benzeri tesisat, kilitli dolap veya hücre içine konulur. Bakım, onarım ve yenileme nedeniyle gerilim altındaki tesisatın tecritlerinin çıkarılması gerektiğinde uyarı ve koruma amacıyla gerekli tedbirler alınır.
19– Yapı alanında kullanılan sabit ve seyyar iletkenler ile teçhizatların dış etkenlerden korunması sağlanır, eskimiş veya yıpranmış olanlar kullanılmaz.
Elektrik panolarının, mevzuatta beklenen işlevlerini yerine getirmeleri ise bir standarda ( TS 3033 EN 60529 Mahfazalarla sağlanan koruma dereceleri (IP kodu) (elektrik donanımlarında) ) bağlanmıştır.
Bu standard, beyan gerilimi 72,5 kV’u aşmayan elektrik donanımı için mahfazalarla sağlanan koruma derecelerinin sınıflandırılmasını kapsamaktadır.
Elektrik panoları harici ve dahili tiplerde üretilmekte olup farklı ortam koşullarında sorunsuz ve güvenli bir şekilde çalışabilmelidir. Bu kapsamda CENELEC tarafından hazırlanan IEC 60529 standartı esas alınarak Elektrik Donanımlarında Koruma Dereceleri (IP – International Protection Code) standartı oluşturulmuştur. Bu standart, temel olarak elektrik donanımını içeren mahfazalarda koruma derecelerini sınıflandırmak için mevcut sistemi açıklamaktadır. TS 3033 EN 60529 standartı ile de TSE tarafından Türkçe’ ye çevrilmiş ve kabul edilmiştir.
Bu standart, koruma düzeyinin “International Protection Rating” kısaltması olan IP ve devamında iki rakamla gösterileceğini öngörmektedir.
| IP | 6 | 8 |
| Uluslararası Koruma | 1. Basamak Katılardan Koruma | 2. Basamak Sıvılardan Koruma |
1. Basamak Katılardan Koruma
Birinci basamaktaki rakam mahfazanın, insan vücudunun bir bölümünün veya bir kişi tarafından tutulan bir cismin girişini önleyerek veya sınırlayarak kişilerin tehlikeli bölümlere erişmesine karşı ve yabancı ve katı cisimlerin mahfaza içine girmesine karşı koruma sınıfını belirtir.
|
Birinci Basamak |
KATI CİSİMLERE KARŞI KORUMA |
|
0 |
Korumasız |
|
1 |
50 mm. den büyük katı cisimlere karşı korumalı. ( Örnek : Elin istek dışı teması ) |
|
2 |
12,5 mm. den büyük katı cisimlere karşı korumalı. ( Örnek : Parmak temasları ) |
|
3 |
2,5 mm. den büyük katı cisimlere karşı korumalı. ( Örnek : aletler, vidalar ) |
|
4 |
1,0 mm. den büyük katı cisimlere karşı korumalı. ( Örnek : İnce aletler, küçük teller ) |
|
5 |
Toza karşı korumalı |
|
6 |
Toz geçirmez |
İkinci Basamak Sıvılardan Koruma
İkinci Basamak ise su girişine karşı koruma sınıflarını belirtir.
| İkinci Basamak |
KISA TANIMLAMA SIVILARA KARŞI KORUMALI |
| 0 | Korumasız |
| 1 |
Damlayan suya karşı korumalı |
| 2 | 15º ye kadar eğik iken damlayan suya karşı korumalı |
| 3 |
Yağmura karşı korumalı |
| 4 |
Sıçrayan suya karşı korumalı |
| 5 | Su püskürtmesine karşı korumalı |
| 6 | Şiddetli deniz dalgalarına karşı korumalı |
| 7 | Suya daldırmanın etkilerine karşı korumalı |
| 8 | Su altında bırakılmaya karşı korumalı |
IP Koruma Sınıfları
| IP 20 | IP 43 | IP 44 | IP 54 | IP55 | IP65 | IP67 | |
| KULLANILMASI GEREKEN ALANLAR | Toz olmayan kuru alanlarda | Açık nemli ve ıslak alanlarda | Açık, nemli ve ıslak alanlarda | Nemli ve tozlu alanlarda | Nemli ve ıslak alanlarda | Nemli ve ıslak alanlarda | Su altında |
| SUYA KARŞI KORUMA | ……… | Düşeyde 60° lik açıyla gelen suya karşı koruma | Her yönden gelen suya karşı koruma | Her yönden gelen sıçrayan suya karşı koruma | Her yönden gelen fışkıran, hızlı suya karşı koruma | Her yönden gelen fışkıran, hızlı suya karşı koruma | Basınçlı suya karşı koruma |
| TOZ VE CİSİMLERE KARŞI KORUMA | 12 mm.’den daha büyük cisimlere karşı koruma | 1 mm.’den daha büyük cisimlere karşı koruma | 1 mm.’den daha büyük cisimlere karşı koruma | Toza karşı koruma | Toza karşı koruma | Toz geçirmez | Toz geçirmez |