İSG Eğitimleri

Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri

Çalışanlara eğitim verilmesi ve bilgilendirilmeleri, onların işle ilgili ve çalışma ortamından kaynaklanan risk ve tehlikeleri daha iyi anlamalarını sağlayacak farkındalıklarını artıracaktır. Çalışanlar böylece alınan güvenlik önlemleri ve uymaları gereken güvenlik kuralları hakkında bilgi sahibi olurlar. Çalışanlara verilecek eğitim, yasal yükümlülüğü karşılamanın yanı sıra işverenler açısından pek çok fayda getirir. Bu kazanımlar şunları kapsar:

• Kaza sıklığında ve şiddetinde azalma.
• Kaza veya hastalık nedeni ile çalışma saati kaybında azalma
• Tazminat harcamalarında ve sigorta pirimlerinde azalma
• Sağlık ve güvenlik kültürünün gelişmesi
• Çalışanların moral motivasyonunda artış

Eğitim hem iş sağlığı ve güvenliği kültürünün önemli bir parçası hem de yasal bir zorunluluktur.  6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun Çalışanların Eğitimleri kenar başlıklı 17. maddesinde, işverenlerin çalışanların eğitimi ile ilgili yükümlülüğü belirlenmiştir:

Çalışanların Eğitimi

MADDE-17

(1) İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır.

(2) Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir.

(3) Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.

(4) İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.

(5) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar işe başlatılamaz.

(6) Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, iş sağlığı ve güvenliği risklerine karşı çalışana gerekli eğitimin verilmesini sağlar.

(7) Bu madde kapsamında verilecek eğitimin maliyeti çalışanlara yansıtılamaz. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. Eğitim sürelerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarak değerlendirilir.

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile çalışanlara verilecek iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin usul ve esasları belirlenmiştir. Bu Yönetmeliğin 6. Maddesinde, eğitim verilecek zamanlar ve eğitimlerin tekrarlanması gereken periyotlar belirlenmiştir.

Buna göre söz konusu eğitimler, çalışan işe başlamadan önce işe başlama eğitimi ve işe başladıktan sonra en kısa sürede temel eğitim olacak şekilde verilir ve aşağıdaki durumlarda eğitimler tekrarlanır:

• Çalışma yeri veya iş değişikliği,
• iş ekipmanının değişmesi,
• yeni teknoloji uygulanması gibi durumlar nedeniyle ortaya çıkacak riskler bulunması halinde değişen ve ortaya çıkan yeni riskler de dikkate alınarak aşağıda belirtilen düzenli aralıklarla ve sürelerle tekrarlanır:

Tehlike Sınıfı	Eğitim Tekrarlama Aralığı	Eğitim Süresi
AZ TEHLİKELİ	üç yılda en az bir defa.	En az 8 saat.
TEHLİKELİ	iki yılda en az bir defa.	En az 12 saat.
ÇOK TEHLİKELİ	yılda en az bir defa.	En az 16 saat.

•  İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe dönüşünde çalışmaya başlamadan önce, kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları vegüvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir.

• Herhangibir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işebaşlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.

Eğitim Programları ve Planlanlama

Eğitim programları geliştirilirken hedef kitle dikkate alınmalıdır. Örneğin genç bir kitleye hitap ediliyorsa, onların ilgisini canlı tutacak bir yaklaşım seçilmeli ve verilecek örnekler tecrübelerine uygun olmalıdır.  Ayrıca eğitmen akran baskısını da farkında olup, olumlu yönde faydalanmalıdır. Örneğin herkes baretini taktığında bu gerekli bir davranış olarak görülmeye başlanır. Ayrıca hedef kitlenin okur yazarlık düzeyi teknik bilgi düzeyi de dikkate alınması gerekli faktörlerdir.

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 10. Maddesinde eğitimlerin planlanması ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir:

MADDE 10 –(1) (Değişik:RG-24/5/2018-30430) İşveren, 6 ncı maddenin dördüncüfıkrasında belirtilen düzenli aralıklar süresince eğitim faaliyetlerinigösteren yıllık, iki yıllık veya üç yıllık eğitim programlarının hazırlanmasınısağlar ve onaylar.

(2) Eğitim programlarının hazırlanmasında çalışanların veya temsilcilerinin görüşleri alınır.

(3) İşe yeni alımlarda veya değişen şartlara göre yeni risklerin ortaya çıkması durumunda yıllık eğitim programlarına ilave yapılır.

(4) İlgilimevzuatın değişmesi veya çalışma şartlarına bağlı olarak yeni risklerin ortaya çıkması halinde yıllık eğitim programına bağlı kalmaksızın çalışanların uygun eğitim almaları sağlanır.

(5) Yıllık eğitim programında,
– verilecek eğitimlerin konusu,
– hangi tarihlerde düzenleneceği,
– eğitimin süresi,
– eğitime kimlerin katılacağı,
– eğitimin hedefi ve amacı hususlarına yer verilir.

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

 

Eğitim verilecek yer ve materyaller

Eğitim materyalleri, sunumlar, örnekler olaylar, tartışma grupları, vb. eldeki konuya ve eğitim alan topluluğa uygun olmalıdır. Sunumların ayrıca yazılı olarak verilmesi ve ilave okuma metinleri ile desteklenmesi genellikle faydalı olur. Eğitimin gerçekleştiği ortamda, yeterli yer olması, aydınlatma, termal konfor şartları, gerekli araç gerçlerin bulunması açısından önemlidir.

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 14. maddesinde eğitimin yapılacağı mekanın nitelikleri belirtilmiştir:

MADDE 14 –(1) Eğitimler, uygulamaların da yapılmasına imkân verecek uygun ve yeterli birmekânda yapılır.
(2) Eğitim mekânlarında, uygun termal konfor şartları ve yeterli aydınlatma sağlanır.
(3) Eğitimde kullanılacak araç ve gereçlerin, günün teknolojisine uygun olması sağlanır.

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Ayrıca, Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 12. Maddesi 7. bendine göre eğitimler uzaktan eğitim yöntemi ile de verilebilecektir. Uzaktan eğitime ilişkin şartlar ise, aynı yönetmeliğin 15/A maddesinde belirtilmiştir.

MADDE 12-

(7) (Değişik:RG-24/5/2018-30430)İşyerinde ilk defa verilecek temel eğitimler hariç çalışanlara tekrar verilecek temel eğitimler işveren  tarafından işe ve işyerine özgü içeriğin hazırlanması ve gerekli uzaktan eğitim yönetim sisteminin sağlanması halinde uzaktan eğitim yöntemi  kullanılarak verilebilir.

Ayrıca, Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

MADDE 15/A– (Ek:RG-24/5/2018-30430)
(1) Uzaktan eğitim yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen temel eğitimlerin Yönetmeliğin 12nci maddesinde yer alan hükümlerin yanı sıra aşağıda yer alan hükümlere uyması gerekir:
a) Kullanılan uzaktan eğitim yönetim sistemi uluslararası standartlara uygun,  farklı kaynak ve farklı sistemlerde çalıştırılabilir, değişik eğitim setleri ile yeniden kullanılabilir, yönetilebilir ve izlenebilir,kullanıcıların ulaşmakta güçlük çekmeyeceği, sağlam ve kullanıcı talebini karşılayabilir nitelikte olur.
b) Eğitim programı ile uzaktan eğitim yönetim sistemi, eğitim esnasında kullanıcıların katılımına imkan sağlayan etkileşimli yapıda olur.
c)Katılımcıların sisteme giriş ve çıkışları, sistemde geçirdikleri süreler, ölçüm ve değerlendirme sonuçları, kullanıcıların eğitimin ne kadarını tamamladığı ve benzeri veriler eğitim yönetim sistemi aracılığı ile kayıt altına alınır, izlenir ve raporlanır.
ç) Eğitim programının içeriği katılımcıların eğitim seviyelerine uygun, işe ve işyerine özgü, çalışanların bildikleri, tanıdıkları iş ve çalışma ortamı ögeleri kullanılarak hazırlanır.

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Eğitimin Değerlendirilmesi

Eğitimden sonra değerlendirme sınav ve benzeri yöntemlerle mutlaka yapılmalıdır. Buna ilave olarak uzun vadede eğitimin sonuçları ölçülmeye çalışılmalı;  örneğin belirli kazalarda azalama olup olmadığı gibi.

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 12. Maddesinin 6. bendine, eğitimin değerlendirilmesi için yasal yükümlülük getirilmiştir:

MADDE 12-

(6) Verileneğitimin sonunda ölçme ve değerlendirme yapılır. Değerlendirme sonuçlarına göre eğitimin etkin olup olmadığı belirlenerek ihtiyaç duyulması halinde, eğitim programında veya eğiticilerde değişiklik yapılır veya eğitim tekrarlanır.

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Eğitim Türleri

İş sağlığı ve güvenlii bağlamında verilecek eğitimler birkaç farklı türde olabilir. Aşağıda bazı eğitim türleri listelenmiştir:

• Yeni personel işbaşı eğitimi ( İndüksiyon eğitimi )
• Temel iş sağlığı ve güvenliği eğitimi
• İşe özel eğitim
• Denetim ve yönetim eğitimi
• Uzman eğitimi.

Yeni personel işbaşı eğitimi

İşe yeni başlayacak çalışanlara mutlaka eğitim verilmelidir. Ayrıca alt işverenlere de eğitim verilmelidir. Bu işbaşı eğitimleri, ücret, şartlar, kurallar, kalite gibi konuların yanı sıra mutlaka iş sağlığı ve güvenliği konularını da kapsamalıdır.

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 4. Maddesinin e bendinde bu eğitimler işe başlama eğitimi olarak tanımlanmıştır:

e) (Ek:RG-24/5/2018-30430) İşe başlama eğitimi: Çalışan fiilen çalışmaya başlamadan önce, çalışanın yapacağı işe, varsa kullanacağı iş ekipmanına ve işyerine özgü iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini içeren konularda uygulamalı olarak verilen eğitimi,

Aynı yönetmeliğin 6. Maddesinde ise, işverenin çalışanın işe başlamadan önce en az iki saat süreyle olmak üzere işe başlama eğitimi almasını sağlama yükümülülüğü bulunduğu belirtilmiştir:

MADDE 6 –
(2) (Değişik:RG-24/5/2018-30430) İşveren, çalışan fiilen çalışmaya başlamadan önce, işe başlama eğitimi almasını sağlar. Bu eğitimler işverence veya işveren tarafından görevlendirilen bilgi sahibi ve deneyimli çalışanlarca verilebilir. İşe başlama eğitimleri, temel eğitimlerin gerçekleştirilmesine kadar geçen sürede çalışanın tehlike ve risklere karşı korunmasını sağlayacak nitelikte olmalı ve uygulamalı olarak verilmelidir. İşe başlama eğitimi her çalışan için en az iki saat olarak düzenlenir. Bu eğitimlerde geçen süreler temel eğitim sürelerinden sayılmaz.

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

İşe başlama eğitimi kapsamına alınabilecek bazı konular:

• İşyeri organizasyonu hakkında genel bilgileri de kapsayan, iş sağlığı ve güvenliği poltikası ve çalışanların görüşlerinin alınması.
• İSG organizasyonu, isg profesyonelleirnin isimleri, konuyla ilgili bilgilerin kaynağı
• İSG kural ve talimatları, iç yönerge
• Kaza bildirim prosedürleri, ilk yardım bilgileri
• Acil durum planı, toplanma yerleri
• İşyerine has tehlikeler.
• Risk değerlendirmelerinin özeti
• Dinlenme yerleri ,yıkanma yemek yerleri gibi tesislerin yerleri kullanım bilgileri
• Görülen tehlike ya da eksiklerin bildirim süreçleri, bildirilecek sorumlu kişilerin isimleri
• Kurallara uyulmaması halinde uygulanacak disiplin yaptırımları
• İşyerine özel olarak ilave edilebilecek konular:
• İç trafik düzenlemeleri ve yaya yolları
• KKD lerin doğru kullanım ve bakım prosedürleri
• Elle taşıma teknikleri ve işlemleri
• Tehlikeli maddeler ile ilgili detaylı bilgiler ve prosedürler. (Örneğin sağlık gözetimi)

Eğitim verildikten sonra takibi yapılmalı, örneğin eğitimden 3 ay sonra istenilen mesaj ve bilgilerin eğitim alana iletilip iletilmediği kontrol edilmelidir. Bu tazeleme eğitimi olarak düşünülebilir ve birebir yapılması daha verimli olur.

İşbaşı eğitiminin içeriği sürekli gözden geçirilmeli ve aşağıdaki durumlarda güncelleme yapılmalıdır:

• Kazalardan sonra
• Mevzuat değişikliklerinden sonra
• Risk değerlendirmesi sonuçlarında ortaya çıkan hususlara göre
• Yeni tesis ekipman veya proses olması durumunda

Temel İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 4. Maddesinin f bendinde bu eğitimler temel eğitim olarak tanımlanmıştır:

MADDE 4-
f) (Ek:RG-24/5/2018-30430) Temel eğitim: Asgari Ek-1’de belirtilen konuları içeren ve düzenli aralıklarla tekrarlanan eğitimi

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Aynı Yönetmeliğin 6.Maddesinde işverenler için temel eğitimle ilgili şu düzenlemeler geitirilmiştir:

MADDE 6 – (1) (Değişik:RG-24/5/2018-30430) İşveren, çalışanlarına asgari Ek-1’de belirtilen konuları içerecek şekilde temel eğitimlerin çalışan işe başladıktan sonra en kısa sürede verilmesini sağlar.

(4) Birinci fıkraya göre verilen eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni riskler de dikkate alınarak aşağıda belirtilen düzenli aralıklarla tekrarlanır:
a) Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az bir defa.
b) Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iki yılda en az bir defa.
c) Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde üç yılda en az bir defa

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Temel eğitim konuları:

İşe Özel Eğitim:

Bu eğitim çalışanların işlerini güvenli şekilde yaptıklarından emin olmak için verilir. Bir beceri eğitimidir. Bu nedenle uygulamalı olarak yapılmalıdır. Bu gibi eğitimlere toolbox training de denmektedir.

Güvenli çalışma prosedürleri ve daha tehlikeli işlerde çalışma izni prosedürleri eğitime dahil edilmelidir. Normal güvenlik prosedürleri yanında, acil durum prosedürleri ve kişisel koruyucu donanım kullanımı gibi konular da ele alınmalıdır. Bu tür eğitimlerin içeriği hazırlanırken, risk değerlendirmesi sonuçları en önemli kaynak ve rehberdir. İnsan hatalarının belirlenmiş ortak nedenleri, standart güvenlik kontrolleri, bakım gerekliliklerinin yer alması önemlidir.

Bu tür eğitimlerde, çalışanın eğitim tamamlanınca dolduracağı bir kontrol listesi şeklinde işletmesel prosedürler kullanılması yaygın bir uygulamadır.

Denetim ve Yönetim Eğitimi

Bu tür eğitim iş başı eğitimine benzer konuları kapsamakla birlikte daha derinlemesine ele alır.  İş Sağlığı ve güvenliği mevzuatı daha detaylı şekilde ele alınır.

Kaza veya ramak kalma ile sonuçlanan yönetim hataları üzerine yıllar boyunca kayda değer miktarda araştırma yapılmıştır. Bu hatalar şöyle sıralanabilir:

• İş sağlığı ve güvenliği farkındalığı olmayışı, isg ile ilgili konularda ceza/teşvik süreçlerinin bulunmayışı. (Bazı durumlarda isg kurallarının göz ardı edilmesi cesaretlendirilebilmektedir.)
• Tutarlı ve çalışanlarla iletişime açık bir denetim anlayışının eksikliği.
• Yöneticinin sorumluluk alanını yeterince farkında olmaması.

En üstten en alta kadar tüm yönetim kademesi iş sağlığı ve güvenliği eğitimine tabi olmalıdır. Böylece yönetim kademesi, isg mevzuatı ve kaza önleme teknikleri hakkında güncel bilgi sahibi olurken bir yandan da işyerinde yaptıkları ziyaret ve gezilerde isg standartlarını gözlemlemeye daha açık hale gelecektir.

Uzman Eğitimi

Bu tür eğitimler genellikle belirli bir iş için değil belirli bir faaliyet için verilir. Örneğin, ilk yardım eğitimi, yangınla mücadele eğitimi, forklift operatörlüğü, vinç operatörlüğü, iskele denetimi, isg mevzuatı denetimi. Bu tür eğitim programları genellikle yetkili kuruluşlarca düzenlenir ve başarılı katılımcılara için sertifika düzenlenir.

Bu tür eğitimlerden bazılarına ve örnek konulara aşağıda yer verilmiştir:

İSG mevzuatında pek çok yerde özel eğitimlerden bahsedilmektedir. KKD, kimyasallar, operatörler, elle taşıma, ekranlı araçlar vb. Bunların tam bir listesi için aşağıdaki bağlantılara bakılabilir:

İSG Eğitimine Ek Özel Eğitimler

Maden İşlerinde Gerekli Eğitimler

Eğitimin Belgelendirilmesi

MADDE 15 – (Değişik:RG-24/5/2018-30430)

(1) Düzenlenen işe başlama eğitimi, temel eğitim, bilgi yenileme eğitimi, ilave eğitim ve benzeri tüm eğitimler belgelendirilerek çalışanın özlük dosyasında saklanır. Temel eğitimlere ilişkin belgeler Ek-2’de yer alan örneğine uygun olarak düzenlenir. Çalışanın işten ayrılırken talep etmesi halinde ikinci bir nüsha düzenlenerek çalışana teslim edilir. Belgenin mümkün olan en kısa sürede verilmesinden ve belgede yer alan bilgilerin doğruluğundan işveren sorumludur. İkinci nüshada işverenin imzası yeterli olup, eğitici veya eğiticilerin imzası aranmaz.

(2) Eğitimlerin işyeri dışındaki bir kurum veya kuruluş tarafından verilmesi durumunda bu kurum veya kuruluşun unvanı da düzenlenen belgede yer alır.

(3) 5 inci maddenin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca hazırlanan eğitim katılım tutanağında eğitimin düzenlendiği yer ve tarih, katılımcıların adı, soyadı ve imzası, eğiticinin adı, soyadı ve imzası ile eğitimin konusu ve süresi yer alır.

Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

 

Ek-2 İSG Eğitim Belgesi Örneği Word Formatında